ناوه‌ڕۆك
ناساندن
ناروهیتۆ (بە ژاپۆنی: 徳仁، بە ئینگلیزی: Naruhito) ئیمپراتۆری ژاپۆنە. لە یەکی ئایاری ٢٠١٩ بوو بە ئیمپراتۆری ژاپۆن و سەردەمی ڕێیوا دەستیپێکرد، ئەمەش دوای دەستلەکارکێشانەوەی باوکی، ئاکیهیتۆ. بەپێی فەرمانی نەریتی جێنشینی ژاپۆن ١٢٦هەمین پاشایە.
| ئیمپراتۆری ژاپۆن | |
| حوکمڕانی | ١ی ئایاری ٢٠١٩ – ئێستا |
| دەسەڵات گرتنە دەست | ٢٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩ |
| پێش خۆی | ئاکیهیتۆ |
| میراتگری گریمانەیی | فومیهیتۆ |
| لەدایک بوون | لە ٢٣ی شوباتی ١٩٦٠ لە نەخۆشخانەی دەزگای ماڵی ئیمپریال، کۆشکی ئیمپریال تۆکیۆ، تۆکیۆ، ژاپۆن |
| هاوسەر | ماساکۆ ئۆوادا |
| شوێن | ماڵی ئیمپریالی ژاپۆن |
| باوک | ئاکیهیتۆ |
| دایک | میچیکۆ شۆدا |
| ئایین | شینتۆ |
| واژۆ |  |
ناروهیتۆ لە سەردەمی هیرۆهیتۆی باپیرەی لە تۆکیۆ لەدایکبووە و منداڵی گەورەی شازادەی جێنشینی ئەکیهیتۆ و شازادەی جێنشین میچیکۆ بووە. ئیمپراتۆر هیرۆهیتۆ لە ساڵی ١٩٨٩ کۆچی دوایی کرد، لەو کاتەدا ئاکیهیتۆ بوو بە ئیمپراتۆر و ناروهیتۆ بوو بە میراتگری. ناروهیتۆ لە ساڵی ١٩٩١ بە فەرمی وەک شازادەی جێنشین دانرا، لە قوتابخانەکانی گاکوشوین لە تۆکیۆ خوێندوویەتی و دواتر لە زانکۆی گاکوشوین مێژوو و لە کۆلێژی مێرتۆن لە ئۆکسفۆرد ئینگلیزی خوێندووە. لە ساڵی ١٩٩٣ لەگەڵ دەرچووی زانکۆی هارڤارد و دیپلۆماتکار، ماساکۆ ئۆوادا هاوسەرگیری کرد.
لە درێژەی بایکۆتی باپیرەی و باوکیدا بەهۆی جێگیرکردنی تاوانبارانی جەنگی سزادراو، ناروهیتۆ هەرگیز سەردانی مەزارگەی یاسوکونی نەکردووە. حەزی لە سیاسەتی ئاو و پاراستنی ئاوە و حەزی لە ژەنینی ڤیۆلایە. سەرۆکی فەخری ئۆڵۆمپیادی هاوینەی ٢٠٢٠ و پارالۆمپیکی هاوینەی ٢٠٢٠ بووە و لایەنگری ڕێکخراوی جیهانی بزووتنەوەی سکاوتەکانە.
ژیان
ناروهیتۆ لە ٢٣ی شوباتی ١٩٦٠ کاتژمێر ٤:١٥ی پاشنیوەڕۆ لە نەخۆشخانەی دەزگای ماڵی ئیمپریال لە کۆشکی ئیمپریال تۆکیۆ لەدایکبووە. ئەو کاتە دایک و باوکی، ئاکیهیتۆ و میچیکۆ، شازادەی جێنشین و شازادەی جێنشینی ژاپۆن بوون، لە کاتێکدا باپیرەی، ئیمپراتۆر شووا، وەک ئیمپراتۆر حوکمڕانی دەکرد. لە تەمەنی منداڵی ناروهیتۆ بەختەوەر بووە، چێژی لە چالاکییەکانی وەک سەرکەوتن بەسەر شاخ و ئەسپسواری و فێربوونی کەمانچە وەرگرتووە.
کاتێک ناروهیتۆ تەمەنی چوار ساڵ بوو لە سیستەمی قوتابخانەی بەناوبانگی گاکوشوین ناوی تۆمارکرا، کە زۆرێک لە خێزانە نوخبەکانی ژاپۆن و ناریکین (nouveaux riches) منداڵەکانیان دەنێرن بۆ ئەوێ. لە قۆناغی ئامادەیی باڵادا، ناروهیتۆ پەیوەندی بە بەشی جوگرافیا کرد. ناروهیتۆ لە مانگی ئازاری ساڵی ١٩٨٢ لە زانکۆی گاکوشوین دەرچووە و بڕوانامەی بەکالۆریۆسی لە مێژوودا بەدەستهێناوە. لە تەممووزی ساڵی ١٩٨٣، ناروهیتۆ خولێکی چڕی ئینگلیزی بۆ ماوەی سێ مانگ ئەنجامدا پێش ئەوەی بچێتە کۆلێژی مێرتۆن لە زانکۆی ئۆکسفۆرد، لە بەریتانیا، لەوێ تا ساڵی ١٩٨٦ خوێندوویەتی. ناروهیتۆ پەیوەندی بە کۆمەڵەی ژاپۆن و کۆمەڵەی دراما کرد، و بووە سەرۆکی فەخری یانەکانی کاراتێ و جودۆ.
لە کاتێکدا لە ئۆکسفۆرد بوو، ناروهیتۆ توانی بچێتە سەرانسەری ئەورووپا و زۆربەی شازادەکان بناسێت، لەنێویاندا خێزانی شاهانەی بەریتانیا. لەگەڵ گەڕانەوەی بۆ ژاپۆن، ناروهیتۆ جارێکی دیکە ناوی خۆی تۆمار کرد لە زانکۆی گاکوشوین بۆ بەدەستهێنانی بڕوانامەی ماستەر لە زانستە مرۆییەکان لە مێژوو، بە سەرکەوتوویی بڕوانامەکەی لە ساڵی ١٩٨٨ بەدەستهێنا.
هاوسەرگیری و خێزان
ناروهیتۆ بۆ یەکەمجار لە تشرینی دووەمی ١٩٨٦ لە شوێنێک ماساکۆ ئۆوادای ناسی لە کاتی خوێندنی لە زانکۆی تۆکیۆ. لە ١٩ی کانوونی دووەمی ١٩٩٣ هاوسەرگیرییان کرد. تا کاتی هاوسەرگیریان باوکی ناروهیتۆ سەرکەوتبووە سەر تەختی پاشایەتی، بۆیە ناروهیتۆ وەک شازادەی جێنشین دیاری کرابوو. ئیمپراتۆر ناروهیتۆ و ئیمپراتۆر ماساکۆ کچێکیان هەیە بە ناوی ئایکۆ، شازادە تۆشی، لەدایکبووی ١ی کانوونی دووەمی ٢٠٠١ـە.
بوون بە ئیمپراتۆر
لە ١ی کانوونی دووەمی ٢٠١٧، حکوومەت ڕایگەیاند کە باوکی ناروهیتۆ، ئیمپراتۆر ئاکیهیتۆ، لە ٣٠ی نیسانی ٢٠١٩ دەستبەرداری پۆستەکەی دەبێت، و ناروهیتۆ دەبێتە ١٢٦ـەمین ئیمپراتۆری ژاپۆن. دوای ئاهەنگێکی دەستلەکارکێشانەوە لە پاشنیوەڕۆی ٣٠ی نیسان، حوکمڕانی ئاکیهیتۆ و سەردەمی هایسێی تا کۆتایی ڕۆژەکە بەردەوام بوو. پاشان ناروهیتۆ لە سەرەتای ڕۆژەکەدا لە یەکەمی ئایاردا وەک ئیمپراتۆر شوێنی گرتەوە و سەردەمی ڕێیوای دەستپێکرد. بەپێی ماددەی ٤ی دەستوور، ڕۆڵی ناروهیتۆ بە تەواوی ڕێوڕەسمی و نوێنەرایەتی پێناسە دەکرێت، تەنانەت بەبێ دەسەڵاتی ناوەکی پەیوەست بە حکوومەت ڕێگری لێدەکرێت لێدوانی سیاسی بدات. ڕۆڵی ئەو سنووردارە بە ئەنجامدانی ئەرکە ڕێوڕەسمییەکان وەک لە دەستووردا دیاری کراوە و تەنانەت ئەو کاتەش بەهۆی مەرجەکانی دەستوور و ئامۆژگارییە پابەندکەرەکانی کابینەکەوە سنووردارە. بۆ نموونە، لەکاتێکدا بە فەرمی سەرۆکوەزیران دیاری دەکات، پێویستە ئەو کەسە دەستنیشان بکات کە لەلایەن بنکەیەکی نیشتمانییەوە دیاری کراوە.
ڕێوڕەسمی دانانی ناروهیتۆ لە ٢٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩ بەڕێوەچوو، کە بەپێی پێویست لە مەراسیمێکی ڕاگەیاندن بە شێوازی کۆن دامەزرا. لە ٢٣ی تەممووزی ٢٠٢١، ناروهیتۆ ئۆڵۆمپیادی هاوینەی ٢٠٢٠ ی کردەوە کە لە تۆکیۆ میوانداری کرابوو، هەروەک چۆن باپیرەی ئیمپراتۆر شۆوا لە ساڵی ١٩٦٤ کردبووی. یەکەم گەشتی ناروهیتۆ و ماساکۆ بۆ دەرەوەی وڵات وەک ئیمپراتۆر و شاژن لە مانگی ئەیلوولی ٢٠٢٢ ئەنجامدرا، بۆ بەریتانیا بۆ بەشداریکردن لە پرسەی دەوڵەتی شاژن ئەلیزابێسی دووەم.
